'Beat the Plastic Wast-การต่อสู้กับ ขยะพลาสติกเพื่อโลกที่ยั่งยืน

วันที่ 4 มิถุนายน 2568 - 22:40 น.

---

กรุงเทพฯ-วันที่ 5 มิถุนายนของทุกปี คือวันสิ่งแวดล้อมโลก (World Environment Day) วันที่ชาวโลกได้ร่วมกันตระหนักถึงความสำคัญของธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งปี 2025 นี้ องค์การสหประชาชาติได้กำหนดหัวข้อ “Beat the Plastic Waste” หรือ “การต่อสู้กับขยะพลาสติก” เพื่อเน้นย้ำถึงวิกฤติของปัญหาขยะพลาสติกที่กำลังคุกคามทั้งสิ่งแวดล้อม สัตว์ป่า สุขภาพมนุษย์ และระบบนิเวศทั่วโลก ดังนั้นเพื่อเป็นการกระตุ้นให้ทุกคนตระหนักถึงสถานการณ์ขยะพลาสติกคุณวิศรา หุ่นธานี ผู้อำนวยการฝ่ายมลพิษ พลังงาน และสิ่งแวดล้อม สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย จึงได้เรียบเรียงข้อมูลที่เกียวข้องมาให้อ่านกัน

พลาสติกเป็นวัสดุที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อความสะดวกสบาย แต่ด้วยคุณสมบัติความทนทาน ทำให้เมื่อมันกลายเป็น “ขยะ” ที่ก่อให้เกิดผลกระทบยาวนานต่อสิ่งแวดล้อม ปัจจุบันมีขยะพลาสติกราว 400 ล้านตันถูกผลิตขึ้นในแต่ละปี แต่เพียงร้อยละ 9 เท่านั้นที่ถูกรีไซเคิลอย่างเหมาะสม ส่วนที่เหลือมักถูกเผาทำลาย ถูกฝังกลบหรือเทกอง รวมถึงหลุดรอดลงสู่ทะเล ซึ่งไม่เพียงทำลายทัศนียภาพ แต่ยังส่งผลกระทบต่อสัตว์ทะเลที่อาจกินเศษพลาสติกเข้าไปโดยไม่รู้ตัว และไมโครพลาสติก หรือพลาสติกชิ้นเล็กจิ๋วที่มาจากการแตกตัวของพลาสติกขนาดใหญ่ ยังเริ่มปรากฏในระบบน้ำ อาหาร และแม้แต่ในร่างกายมนุษย์ ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ยังคงศึกษาผลกระทบในระยะยาวที่อาจเกิดขึ้น

พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว (Single-use plastics) เช่น ถุงหูหิ้ว หลอดพลาสติก แก้วน้ำพลาสติกแบบบาง และกล่องโฟม เป็นต้น เป็นผลิตภัณฑ์ที่สะดวกและราคาถูก แต่กลับกลายเป็นปัญหาสิ่งแวดล้อมที่รุนแรง เนื่องจากย่อยสลายยากและมักหลุดรอดสู่ธรรมชาติ โดยเฉพาะในทะเลและแหล่งน้ำ

คุณวิศรา หุ่นธานี ผู้อำนวยการฝ่ายมลพิษ พลังงาน และสิ่งแวดล้อม สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย บอกว่า วันสิ่งแวดล้อโลกภายใต้ธีม “Beat the Plastic Waste” ปีนี้ไม่ใช่แค่การชี้ให้เห็นปัญหา แต่คือการเรียกร้องให้ทุกคน “ลงมือทำ” ทั้งในระดับบุคคล องค์กร ชุมชน และภาครัฐ ซึ่งสามารถเริ่มได้จากพฤติกรรมง่าย ๆ เช่น

• ลดการใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว
• พกถุงผ้า แก้วน้ำ หรือกล่องอาหารส่วนตัว
• สนับสนุนผลิตภัณฑ์ที่ใช้บรรจุภัณฑ์ย่อยสลายได้หรือรีไซเคิลได้
• แยกขยะที่ต้นทางและสนับสนุนระบบรีไซเคิล
• สนับสนุนให้มีนโยบายควบคุมพลาสติกที่จริงจัง

ถึงแม้ว่าพฤติกรรมส่วนบุคคลจะสำคัญ แต่การเปลี่ยนแปลงเชิงระบบก็มีบทบาทไม่แพ้กัน ประเทศไทยได้แสดงความมุ่งมั่นในการลดปัญหาขยะพลาสติกอย่างเป็นรูปธรรม ผ่านการดำเนินงานตาม Roadmap การจัดการขยะพลาสติก พ.ศ. 2561-2573 และการส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) เพื่อให้พลาสติกถูกนำกลับมาใช้ใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งรัฐบาลและภาคธุรกิจจำเป็นต้องเร่งออกมาตรการที่สนับสนุนการลดพลาสติก เช่น ภาษีบรรจุภัณฑ์พลาสติก การส่งเสริมธุรกิจที่มีระบบรีไซเคิลครบวงจร และการลงทุนในวัสดุทดแทนที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เป็นต้น

ตัวเลขที่น่าตกใจ

• จากรายงานของกรมควบคุมมลพิษ ปี 2567 ประเทศไทยมีปริมาณขยะพลาสติกประมาณ 2.24 ล้านตันต่อปีแต่สามารถนำกลับมาใช้ประโยชน์ได้เพียงร้อยละ 25.4 เท่านั้น 
• ขยะพลาสติกที่หลุดรอดสู่สิ่งแวดล้อมทางทะเลของไทยติดอันดับ หนึ่งในสิบของโลก
• ปีงบประมาณ 2567 กรมควบคุมมลพิษ ใช้งบประมาณกว่า 20 ล้านบาท เพื่อขับเคลื่อนการจัดระบบการคัดแยกขยะ ณ ต้นทาง ให้สอดคล้องกับระบบกำจัดปลายทาง รวมถึงการจัดการขยะพลาสติกและขยะบรรจุภัณฑ์อย่างเป็นระบบและครบวงจรให้สอดคล้องกับหลักเศรษฐกิจหมุนเวียน

การจัดการขยะพลาสติกอย่างมีประสิทธิภาพยังคงต้องอาศัยหลักการพื้นฐาน 3R ได้แก่ Reduce ลดการใช้พลาสติกที่ไม่จำเป็น Reuse ใช้ซ้ำ และ Recycle รีไซเคิลพลาสติกให้กลับมาใช้ใหม่ได้อย่างมีคุณภาพ นอกจากนี้ การส่งเสริมการใช้วัสดุทดแทนที่ย่อยสลายได้ทางชีวภาพ เช่น PBS (Polybutylene Succinate) ที่สามารถย่อยสลายได้ในสภาวะที่เหมาะสม และการพัฒนามาตรฐานวัสดุทางเลือกให้มีคุณภาพเทียบเท่าพลาสติกทั่วไป ยังเป็นทางเลือกให้กับผู้ผลิตสินค้าหรือบรรจุภัณฑ์เลือกผลิตให้เหมาะตามหน้าที่การใช้งาน (Function) ของสินค้าและบรรจุภัณฑ์นั้น ๆ รวมถึงการสื่อสารให้กับผู้บริโภคจัดการกับขยะหลังการใช้งานให้ถูกต้อง สอดคล้องกับรูปแบบการจัดการขยะปลายทางของแต่ละท้องถิ่นเป็นสิ่งจำเป็นที่ต้องทำควบคู่กัน เพื่อเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคและการจัดการขยะ

คุณวิศรา หุ่นธานี ผู้อำนวยการฝ่ายมลพิษ พลังงาน และสิ่งแวดล้อม สถาบันสิ่งแวดล้อมไทย กล่าวทิ้งท้าย การแก้ปัญหาขยะพลาสติกไม่ใช่หน้าที่ของภาครัฐเพียงฝ่ายเดียว แต่ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นผู้ผลิต ผู้บริโภค หรือผู้กำหนดนโยบาย ล้วนเป็นพลังสำคัญในการสร้างโลกที่สะอาดและยั่งยืน และในวันสิ่งแวดล้อมโลกปีนี้ ขอให้เราเริ่มต้นด้วยการเปลี่ยนแปลงเล็ก ๆ ที่จะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงที่ยิ่งใหญ่ในอนาคต

เรียบเรียงโดย คุณวิศรา หุ่นธานี ผู้อำนวยการฝ่ายมลพิษ พลังงาน และสิ่งแวดล้อม