Health & Beauty
สสส.ชูพลังชุมชนพลิกระยองสู่ต้นแบบ เมืองสุขภาวะแห่งการเรียนรู้โรคNCDs
ระยอง-ชาวระยองเรียนรู้จากราก สสส. เชื่อม อปท.-ชุมชน พัฒนาเมืองสุขภาวะด้วยวิถีชีวิตดั้งเดิมในแนวคิด “สุขภาพหนึ่งเดียวและเมืองกระฉับกระเฉง” แก้ปัญหาขาดกิจกรรมทางกาย-ความมั่นคงอาหารอย่างยั่งยืนปิดประตูลดความเสี่ยงโรค NCDsสู่เมืองต้นแบบสุขภาวะแห่งการเรียนรู้ทั่วประเทศ
น.ส.นิรมล ราศรี ผู้อำนวยการสำนักสร้างเสริมวิถีชีวิตสุขภาวะ กองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)เปิดเผยว่า สสส.ร่วมกับองค์การปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) จังหวัดระยองสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง (RILA) ชุมชนสัมฤทธิ์ชุมชนก้นปึก ชุมชนริมน้ำท่าเกตุกลุ่มหนังใหญ่วัดบ้านดอน จังหวัดระยอง พร้อมด้วยสถาบันอาศรมศิลป์และกลุ่มอรุณอินสยามดำเนินโครงการวางผังแม่บทเมืองสุขภาวะเพื่อรองรับชีวิตวิถีสุขภาวะผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของอปท.และชุมชนจังหวัดระยอง เพื่อขับเคลื่อนจังหวัดระยองสู่ “ต้นแบบเมืองสุขภาวะแห่งการเรียนรู้” ใน 4 พื้นที่ ได้แก่เทศบาลนครระยอง ในโครงการพัฒนาโครงข่ายพื้นที่สีเขียวระดับเมือง เช่น ป่าชายเลนพระเจดีย์กลางน้ำ, เทศบาลตำบลเนินพระ กับโครงการป่าชุมชนมีชีวิต เช่น ป่าชุมชนตำบลเนินพระ,เทศบาลเมืองมาบตาพุด ในโครงการพัฒนาคลองน้ำหูและ เทศบาลตำบลทับมา พัฒนาต้นแบบศูนย์การเรียนรู้ชุมชนสุขภาวะบ้านสะพานหิน และวัดทับมา
ทั้งนี้ เพื่อใช้ศักยภาพของพื้นที่สีเขียวทางธรรมชาติในพื้นที่ละแวกบ้าน พัฒนาให้เป็นโครงข่ายพื้นที่ สุขภาวะวิถีใหม่เชื่อมต่อไปยังพื้นที่สีเขียวบริเวณใกล้เคียงแห่งอื่นๆ เพื่อป้องกันและแก้ไขปัญหาคนในพื้นที่ขาดการมีกิจกรรมทางกายที่เหมาะสมและเพียงพอ เพื่อนำไปสู่การลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อ ( NCDs) โดยชุมชนสามารถเข้าถึงและใช้ประโยชน์ได้ง่ายด้วยแนวคิด “สุขภาพหนึ่งเดียว และเมืองกระฉับกระเฉง” เพื่อไปสู่ชุมชนสุขภาวะ 5 ด้าน ได้แก่ สภาพแวดล้อมที่ดีอาหารดีชีวิตกระฉับกระเฉงด้วยการมีกิจกรรมทางกาย การเข้าถึงบริการสุขภาพ และเป็นชุมชนที่เข้มแข็งภายใต้พื้นที่ทางกายภาพ เช่น สวนสาธารณะและนันทนาการ
น.ส.นิรมล กล่าวอีกว่าขณะเดียวกัน สสส. ยังได้ร่วมกับกลุ่มอรุณอินสยาม สนับสนุนโครงการเสริมสร้างศักยภาพกลุ่มกลไกพลเมือง เพื่อพัฒนาชุมชนรอบรู้สุขภาพด้วยกิจกรรมพื้นที่สุขภาวะ ใน 4 ชุมชนของจังหวัดระยอง ได้แก่ ชุมชนสัมฤทธิ์ กลุ่มเย็นเซโครงการสถานีสุขภาพ กินผักเป็นยา ลดเวลาหาหมอ ชุมชนก้นปึก โครงการเปลี่ยนป่าช้า สร้างป่าเพื่อชุมชน ชุมชนริมน้ำท่าเกตุโครงการศาลาสุขภาวะริมน้ำท่าเกตุ และกลุ่มหนังใหญ่วัดบ้านดอน โครงการเชิดหนังใหญ่ ใส่ใจสุขภาพ
“ความสำเร็จของโครงการฯเกิดขึ้นจากกลยุทธ์การขับเคลื่อนผ่านกลไกพลเมือง ซึ่งจะต้องมาจากความต้องการที่แท้จริงของชุมชนสสส.ต้องเรียนรู้จากชุมชน ให้เขาเป็นกองหน้าคิดเองว่าต้องการอะไร ปัญหาสุขภาพอะไรที่ต้องเร่งแก้ไข เพราะเป็นเจ้าบ้านต้องรู้ปัญหาดีกว่าเราซึ่งเป็นคนนอก จึงไม่นำโครงการที่ชุมชนไม่ต้องการเข้าไปเพราะไม่เกิดความยั่งยืน เราเป็นเพียงกองหนุน เอาองค์ความรู้ด้านวิชาการไปเสริมเพื่อพัฒนาความคิด โดยไม่ทิ้งอัตลักษณ์ชุมชนและวิถีชีวิตดั้งเดิม ดังนั้นในวันหนึ่งหากไม่มีสสส.ชุมชนก็ยังสามารถเดินเองต่อไปได้ ซึ่งสสส.เองก็ได้เรียนรู้นำมาขยายผลเป็นพื้นที่ต้นแบบเพื่อนำไปใช้กับพื้นที่สุขภาวะแห่งอื่นทั่วประเทศต่อไป” น.ส.นิรมล กล่าว
นายยิ่งยง ปุณโณปถัมถ์ กรรมการผู้จัดการสตูดิโอชุมชน สถาบันอาศรมศิลป์กล่าวว่า กระบวนการทำงานสำคัญจะเริ่มจากโจทย์ความต้องการพัฒนาพื้นที่ของชุมชน ซึ่งจากประสบการณ์ทำงานที่ผ่านมาค้นพบว่า ความสำเร็จของโครงการและมีความยั่งยืนจะต้องถูกขับเคลื่อนโดยคนในชุมชนและหน่วยงานท้องถิ่น ในขณะที่สตูดิโอชุมชนเป็นเพียงผู้ช่วยทำหน้าที่ทำให้ชุมชนเห็นภาพฝันที่ชุมชนต้องการจะเป็นอย่างเป็นรูปธรรมเท่านั้น
“วิธีการดึงการมีส่วนร่วมนี้ก็จะเป็นพลังในการทำงานชาวบ้านก็จะช่วยในสิ่งที่เขาทำได้ เหมือนลงขันสิ่งที่ตัวเองทำได้ มันเป็นการออกแบบเมืองจากล่างขึ้นบน โดยใช้วิธีการต่อจิ๊กซอว์จากแต่ละจุดของแต่ละชุมชน แต่ละท้องถิ่น แล้วเอามาเชื่อมโยงกันเป็นภาพรวมของเมือง ผมว่ามันมีพลวัตในการขับเคลื่อนมากกว่า เป็นความร่วมมือจากหน่วยงานเล็กไปเชื่อมจุดใหญ่” นายยิ่งยง กล่าว
น.ส.อัญชัญ แกมเชย กลุ่มอรุณอินสยามกล่าวว่า ตลอดการดำเนินโครงการกับชุมชนตลอด 4 ปีที่ผ่านมาถูกขับเคลื่อนด้วยกลไกพลเมือง ผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนทุกขั้นตอนจนไปสู่ผลสำเร็จและยั่งยืน ตั้งแต่การพูดคุย ค้นหาปัญหาและความต้องการแก้ไขอย่างแท้จริง เกิดการรวมกลุ่ม การออกแบบและพัฒนาพื้นที่สุขภาวะละแวกบ้านด้วยชุมชนเอง ทำให้ชุมชนเกิดองค์ความรู้ และพัฒนาเครื่องมือและกลไกการขับเคลื่อนด้วยชุมชนเอง จนสามารถต่อยอดไปสู่โครงการด้านสุขภาพอื่นๆ แตกต่างจากองค์กรอื่นๆ ซึ่งส่วนใหญ่เน้นการออกแบบโครงการและนำเข้าพื้นที่เลย โดยไม่ได้ค้นหาความต้องการที่แท้จริงของชุมชน ทำไม่เกิดการใช้ประโยชน์และโครงการไม่ยั่งยืน
“เราเชื่อมั่นในศักยภาพของคนตัวเล็ก เพียงแต่ต้องมีกระบวนการสร้างเสริมศักยภาพและองค์ความรู้ด้านสุขภาวะและกิจกรรมสุขภาวะให้เพิ่มขึ้น เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตด้วยพลังพลเมืองให้ยั่งยืน” น.ส.อัญชัญ กล่าว