กำเนิดโลกในทัศนะพระพุทธเจ้า: กระจก สะท้อนอนิจจัง    โดย: ฟอนต์ สีดำ

วันที่ 24 สิงหาคม 2568 - 13:53 น.

วัฏจักรแห่งกัป: การสร้างและทำลาย

พระพุทธเจ้าทรงอธิบายการเกิดดับของโลกผ่านแนวคิดเรื่อง “กัป” (Kalpa) อันหมายถึงวัฏจักรยาวนานไร้จุดสิ้นสุด มิได้เป็นการสร้างครั้งเดียวโดยพระผู้เป็นเจ้า หากแต่เกิดจาก “กรรมรวม” ของสรรพสัตว์ทั้งหลาย กัปหนึ่งแบ่งเป็นสี่ช่วงสำคัญ คือ

1. สังวัตตสงขัป-ช่วงโลกเริ่มถูกทำลายด้วยไฟ น้ำ หรือลม
2. สังวัตฏถายี อสงไขยกัป-ช่วงว่างเปล่าหลังการล่มสลาย
3. วิวัตตา สงขยกัป -ช่วงจักรวาลเริ่มก่อร่างสร้างธาตุและดวงดาวใหม่
4. วิวัตทายี อสงไขยกัป-ช่วงโลกกลับสู่ความสมบูรณ์ มีสิ่งมีชีวิตจุติอีกครั้ง

วัฏจักรเหล่านี้เป็นสัญลักษณ์ของ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ทุกสิ่งย่อมเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป มิอาจยึดถือได้ถาวร.

การกำเนิดโลกจากกรรมรวมและ “ง้วนดิน”

เมื่อโลกใหม่ถือกำเนิด สิ่งมีชีวิตจากพรหมโลกจะลงมาจุติ ด้วยร่างกายโปร่งแสงและจิตใจบริสุทธิ์ แต่เมื่อได้ลิ้มรส “ง้วนดิน”-สัญลักษณ์แห่งกิเลสและตัณหา-พวกเขาก็เริ่มเสื่อมถอย ร่างกายหยาบขึ้น จิตใจมัวหมอง และเกิด “อัตตา” ขึ้น

จากการเปรียบเทียบและการยึดติด ก่อให้เกิดความแตกต่างทางเพศ ความทะยานอยาก และการแย่งชิง จนนำไปสู่การสร้างสังคมและการปกครอง โดยเลือก “มหาสมมติ” ผู้เป็นต้นแบบของกษัตริย์และวรรณะทั้งหลาย แนวคิดนี้ชี้ให้เห็นว่า ระเบียบสังคมมิใช่พระเจ้ากำหนด หากเป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อตอบสนองกิเลสและจัดการความวุ่นวาย.

ความหมายเชิงสัญลักษณ์และปรัชญา

• กัป : สะท้อนความไม่เที่ยงแท้ของจักรวาล
• พรหม : สัญลักษณ์แห่งจิตเดิมที่บริสุทธิ์
• ง้วนดิน : เครื่องหมายของกิเลส ตัณหา และความยึดมั่นที่ถ่วงจิตใจมนุษย์

คำสอนเหล่านี้มิได้มุ่งอธิบายโลกเชิงวิทยาศาสตร์ แต่เพื่อเตือนใจให้มนุษย์ตระหนักว่าความทุกข์แท้จริงมิได้มาจากปัจจัยภายนอก หากแต่เกิดจากกิเลสที่ซ่อนเร้นอยู่ภายใน การปล่อยวางและชำระจิตให้บริสุทธิ์คือเส้นทางสู่ความหลุดพ้น.

บทสรุป: กระจกแห่งอนิจจัง

เรื่องราวการเกิดดับของโลกตามพุทธพจน์จึงมิใช่เพียงตำนาน แต่คือกระจกเงาสะท้อนความจริงแห่งอนิจจัง สอนให้เราเห็นว่าวัฏจักรของจักรวาลและชีวิตล้วนเป็นเพียงบทแสดงอันไม่จีรัง ความสงบแท้จริงหาได้จากการกลับมามองจิตตนเองและปล่อยวางพันธนาการแห่งกิเลส เพื่อก้าวพ้นวัฏสงสารสู่ความสงบอันนิรันดร์.

แหล่งอ้างอิง

• พระไตรปิฎก เล่มที่ 11, ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค
• ธรรมบทแปลไทย โดย สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส
• พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม โดย พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)